Uzależnienie

Czym jest uzależnienie i jak powstaje?

Istotą uzależnienia jest utrata kontroli nad spożywaniem substancji lub konkretnym zachowaniem. Dzieje się to na poziomie fizjologicznym, na poziomie myślenia, a następnie także zachowania. Towarzyszy temu niekontrolowane pragnienie, stan odstawienia, niemożność zatrzymania i zakończenia uzależniającego zachowania. Przyczyny uzależnienia są bardzo złożone. Najczęściej jest to kombinacja czynników fizjologicznych (wrodzonych lub nabytych), psychologicznych i socjokulturowych.

Od czego można być uzależnionym?

Zespół uzależnienia może dotyczyć konkretnej substancji (np. alkoholu), typów substancji (np. opioidów) lub szerszego zakresu różnych substancji. Najczęściej występującymi statystycznie uzależnieniami są te: od alkoholu, tytoniu, nielegalnych narkotyków (marihuana, metamfetamina, heroina…) i leków (leki uspokajające, hipnotyczne, opioidowe leki przeciwbólowe). Uzależnienie od hazardu zaliczane jest raczej do zaburzeń nałogowych i impulsywnych, jednak w praktyce leczenie tych zaburzeń traktuje się łącznie lub w bardzo podobny sposób jak uzależnienia od substancji. Badania neurobiologiczne coraz częściej dowodzą, że zarówno substancje psychoaktywne, jak i hazard podobnie stymulują układy neurobiologiczne oraz dopaminowy układ nagrody, któremu przypisuje się podstawową rolę w rozwoju i utrzymaniu uzależnienia.

Skąd mam wiedzieć, że jestem uzależniony? Jakie są objawy uzależnienia?

Do głównych cech uzależnienia należy głód, czyli nieodparte pragnienie, które zmusza nas do ponownego sięgnięcia po substancję lub wykonywania danej czynności. Przynosi nam to przyjemny, wręcz błogi stan. Kiedy substancja nie jest dostępna, zaczynamy odczuwać nieprzyjemny stan odstawienia:

• niepokój
• złość
• irytację
• uporczywe myśli

Pojawiają się trudności w samokontroli. Z czasem nasza tolerancja do spożycia wzrasta, wówczas musimy stosować coraz więcej i częściej, tak aby ostatecznie osiągnąć pożądany stan. Stopniowo zaniedbujemy obowiązki, przyjemności lub inne zainteresowania na rzecz nałogu. Nie przemawiają do nas racjonalne argumenty, jak szkodliwość zachowania i kontynuujemy spożycie, gdyż jest to od nas silniejsze.

Jak pozbyć się uzależnienia?

Jeśli osoba jest zainteresowana pozbyciem się nałogu, niezbędna jest odpowiednia motywacja. Musi uświadomić sobie, co negatywnego przynosi mu nałóg, a jednocześnie jakie korzyści przyniesie mu rozpoczęcie abstynencji. Jeśli chcemy pozbyć się uzależnienia, niezbędna jest zmiana. Zmiana nie polega tylko na tym, że przestajemy używać lub odtwarzać daną substancję uzależniającą. Abstynencja jest warunkiem koniecznym, ale sama w sobie nie wystarcza i nie gwarantuje satysfakcji życiowej. Ważne jest, aby dokonać zmian także w innych obszarach życia. W związku z tym czasami konieczne jest poszukanie specjalistów, którzy mogą w tym pomóc: lekarza-psychiatry, uzależnieniowca, psychoterapeuty, pracownika socjalnego i innych.

W jaki sposób psychoterapia pomaga w uzależnieniu?

Psychoterapia umożliwi profesjonalną identyfikację przyczyny i początku nałogu, a także skuteczne zarządzanie tymi zachowaniami. Jej celem jest leczenie oraz wpływanie na stan psychiczny, wspomaganie osiągnięcia istotnych zmian niezbędnych do rozwoju potencjału zdrowia psychicznego.
Cele psychoterapii obejmują konkretne aspekty związane z uzależnieniem, takie jak całkowite wyzdrowienie, łagodzenie objawów, zmniejszanie ich częstości, dostosowanie zachowania, poprawa adaptacji psychospołecznej, wspieranie wzrostu i dojrzewania. Szerszy kontekst obejmuje korzyści w radzeniu sobie, pokonywaniu oraz rozwiązywaniu problemów życiowych i kryzysów.