Zaburzenia osobowości

Bez względu na to, czy zastanawiasz się: „czy mam zaburzenia osobowości?” czy próbujesz zrozumieć zachowanie kogoś bliskiego, nie musisz zostawać z tym sam/a. Psychoterapia zaburzeń osobowości online daje realną szansę na poprawę jakości życia, większą stabilność emocjonalną i zdrowsze relacje. Przeczytaj do końca i dowiedz się więcej!

Czym są zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości to grupa różnorodnych trudności, które odchylają się od „typowego” sposobu funkcjonowania. Najprościej mówiąc: osobowość zaburzona to zestaw cech i reakcji emocjonalnych, które są tak sztywne i utrwalone, że zaczynają wpływać negatywnie na codzienne życie, zarówno osoby z zaburzeniem, jak i jej najbliższych.

To nie jest „gorszy charakter” ani „zła wola”. To wzorce myślenia, przeżywania i działania, które:

• kształtują się w ciągu życia,
• są trwałe,
• pojawiają się w różnych sytuacjach,
• utrudniają budowanie satysfakcjonujących relacji,
• wpływają na samoocenę i radzenie sobie ze stresem.

Właśnie dlatego warto wiedzieć, co to jest zaburzenie osobowości, jakie są jego rodzaje i w jaki sposób można je leczyć.

Jakie są najczęstsze zaburzenia osobowości? I czym się od siebie różnią?

Choć trudno jednoznacznie określić, które typy zaburzeń osobowości występują najczęściej, specjaliści podkreślają, że pewne wzorce widujemy wyjątkowo często. Do najczęściej diagnozowanych należą: osobowość anankastyczna, paranoidalna, unikająca oraz osobowość chwiejna emocjonalnie typu borderline. Każdy z tych typów ma swoje charakterystyczne cechy, które wpływają na sposób myślenia, przeżywania emocji i budowania relacji.

Poniżej znajdziesz najważniejsze z nich: tak, aby łatwiej było zrozumieć, czym poszczególne zaburzenia osobowości różnią się od siebie i jak mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie.

Osobowość anankastyczna (obsesyjno-kompulsyjna):

• myślenie czarno-białe,
• skrajny perfekcjonizm,
• skupienie na zasadach, kontroli i szczegółach,
• bardzo wysokie wymagania wobec siebie i innych,
• trudność z odpuszczaniem.

Osoba anankastyczna często bywa postrzegana jako „kontrolująca” lub „nadmiernie krytyczna”, ale jej zachowania wynikają zwykle z silnego lęku przed popełnieniem błędu i potrzebą bezpieczeństwa.

Osobowość paranoidalna:

• wysoka nieufność,
• podejrzliwość wobec motywów innych ludzi,
• interpretowanie neutralnych wypowiedzi jako ataków,
• skłonność do izolowania się i kontrolowania otoczenia.

Taki sposób myślenia często prowadzi do nieporozumień, a bliscy mogą mieć wrażenie, że „chodzą po polu minowym”.

Osobowość chwiejna emocjonalnie / borderline (BPD)

• intensywne emocje, które szybko się zmieniają,
• silny lęk przed porzuceniem,
• impulsywność w zachowaniach,
• poczucie pustki i niestabilności,
• bardzo intensywne, ale burzliwe relacje.

W związkach osoby z borderline często doświadczają jednocześnie potrzeby bliskości i lęku przed nią, co może tworzyć trudny, naprzemienny cykl wycofywania się i zbliżania.

Osobowość schizoidalna:

• preferencja samotności,
• ograniczona ekspresja emocjonalna,
• trudność z wchodzeniem w bliskie relacje,
• dystans w kontaktach społecznych.

To nie „chłód” ani brak empatii, ale bardziej naturalny dla tych osób sposób funkcjonowania.

Osobowość dyssocjalna:

• impulsywność,
• skłonność do łamania norm społecznych,
• trudność z przestrzeganiem zasad,
• niska empatia,
• trudności w tworzeniu stabilnych związków.

Osobowość histrioniczna:

• silna potrzeba uwagi,
• ekspresyjność emocjonalna,
• dramatyzowanie,
• pragnienie bycia w centrum wydarzeń,
• wrażliwość na odrzucenie.

Osobowość unikająca:

• lęk przed oceną,
• unikanie sytuacji społecznych,
• niska samoocena,
• silna wrażliwość na krytykę.

Osoba unikająca często pragnie relacji, ale jednocześnie boi się w nich pojawić.

Osobowość zależna:

• silna potrzeba bycia pod opieką,
• trudność z podejmowaniem decyzji,
• lęk przed samotnością,
• podporządkowywanie się innym.

Jak objawia się zaburzenie osobowości? Skąd mam wiedzieć, że mam zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości najczęściej ujawniają się w relacjach. To właśnie tam nasze reakcje, emocje i sposoby komunikacji pokazują się najmocniej. Osoby z różnymi typami zaburzeń osobowości często doświadczają największych trudności właśnie w bliskich związkach: romantycznych, rodzinnych, przyjacielskich.

Czasem są to relacje bardzo intensywne, pełne gwałtownych emocji. Innym razem - wycofane, trudne do nawiązania, naznaczone lękiem przed bliskością lub przed odrzuceniem.

To, co łączy je wszystkie, to fakt, że pewne cechy osobowości zaczynają być tak silne i trwałe, że wpływają na jakość codziennego życia — zarówno osoby, która je przeżywa, jak i jej otoczenia.

Osoby z zaburzeniami osobowości mogą doświadczać m.in.:

• konfliktowych lub niestabilnych związków,
• trudności z zaufaniem, bliskością lub autonomią,
• intensywnego lęku przed porzuceniem,
• poczucia pustki lub braku stabilności emocjonalnej,
• niskiej odporności na stres,
• zwiększonej reaktywności emocjonalnej,
• trudności w radzeniu sobie z kryzysami,
• sztywności w myśleniu („musi być tak albo wcale”),
• powtarzalnych konfliktów w pracy i bliskich relacjach.

Nie oznacza to jednak, że każda trudność w relacji = zaburzenie osobowości. Osobowość to złożona struktura, a powtarzające się schematy funkcjonowania ujawniają się szczególnie mocno w sytuacjach stresu, presji, zmian życiowych.

Testy osobowości – czy mogą pomóc?

Dostępne w internecie testy osobowości online mogą być pomocne jako pierwszy krok - dają orientacyjne informacje o stylu funkcjonowania, tendencjach, potrzebach czy wrażliwości. Nie są jednak narzędziem diagnostycznym.

Pełną diagnozę przeprowadza psycholog kliniczny lub psychoterapeuta posiadający przygotowanie diagnostyczne.

Taka ocena obejmuje zwykle:

• szczegółowy wywiad,
• analizę historii życia (anamnezę),
• standaryzowane kwestionariusze,
• czasem testy projekcyjne,
• omówienie trudności w kontekście funkcjonowania codziennego i relacji.

Jeśli zastanawiasz się: „Czy mam zaburzenia osobowości?” - to już pierwszy ważny sygnał, że warto porozmawiać ze specjalistą. Nie po to, by otrzymać etykietę, ale by zrozumieć siebie i znaleźć strategię, która pomoże Ci poczuć się lepiej.

Praktyczna wskazówka od Hedepy: Zapisz przez kilka dni, w jakich sytuacjach pojawiają się u Ciebie: silne emocje, impulsywne decyzje, trudności z bliskością, poczucie odrzucenia lub przeciwnie: lęk przed bliskością. To wartościowy materiał do rozmowy z terapeutą online i pierwszy krok do większej samoświadomości.

Jak leczy się zaburzenia osobowości?

W leczeniu zaburzeń osobowości kluczową rolę odgrywa psychoterapia. To właśnie terapia, a nie szybkie, doraźne rozwiązania, pomaga pracować nad trwałymi wzorcami myślenia, reagowania i budowania relacji.

W zależności od typu trudności i indywidualnych potrzeb, proces leczenia może mieć różną długość, intensywność i formę.

Najważniejsze jest jednak jedno: zaburzenia osobowości da się leczyć, a terapia naprawdę pomaga, choć jest to proces wymagający czasu, cierpliwości i zaangażowania.

Psychoterapia jako podstawa leczenia zaburzeń osobowości

Psychoterapia jest pierwszym i najbardziej skutecznym narzędziem wspierającym osoby z zaburzeniami osobowości.

Nie polega na „zmienianiu charakteru”, ale na:

• poznaniu swoich schematów emocjonalnych i zachowań,
• zrozumieniu ich źródeł,
• uczeniu się nowych sposobów reagowania,
• budowaniu bardziej stabilnych relacji,
• rozwijaniu umiejętności regulacji emocji,
• zwiększaniu świadomości siebie i swoich potrzeb.

Terapia może być krótkoterminowa (skupiona na kryzysie lub konkretnych celach) albo długoterminowa, gdy praca dotyczy głębszych schematów, które kształtowały się przez lata.

To normalne, że leczenie zaburzeń osobowości trwa dłużej - osobowość to fundament, na którym opiera się nasze funkcjonowanie. Zmiana tego fundamentu wymaga czasu, ale jest możliwa.

Czy leki pomagają w leczeniu zaburzeń osobowości?

Leki nie leczą zaburzeń osobowości, ale mogą wspierać terapię w trudniejszych momentach.

Najczęściej stosuje się:

• leki przeciwdepresyjne,
• stabilizatory nastroju,
• niskie dawki leków przeciwpsychotycznych – głównie w celu uspokojenia silnych impulsów lub objawów dezorganizacji.

Leki w przypadku zaburzeń osobowości mają zwykle charakter pomocniczy i krótkoterminowy. Celem jest złagodzenie objawów, które utrudniają uczestniczenie w terapii, a nie „naprawienie osobowości”.

To, co leczy najbardziej, to relacja między klientem a terapeutą. Osoby z zaburzeniami osobowości często mają doświadczenie trudnych, niestabilnych albo raniących relacji.

W terapii mogą po raz pierwszy doświadczyć relacji, która jest:

• bezpieczna,
• stała,
• przewidywalna,
• oparta na zaufaniu,
• nieoceniająca.

To właśnie ta relacja staje się miejscem, gdzie można „przetestować” nowe sposoby bycia w kontakcie z drugim człowiekiem - bez lęku przed odrzuceniem czy krytyką.

Tak jak klient wystawia na próbę różne relacje w swoim życiu, tak samo często wystawia na próbę terapeutę. I to jest naturalna część procesu. Terapeuta nie odchodzi, nie wycofuje się, nie ocenia, a to doświadczenie powoli, bezpiecznie zmienia sposób przeżywania siebie i relacji.

Jakie metody terapeutyczne pomagają w przypadku zaburzeń osobowości?

W leczeniu zaburzeń osobowości stosuje się różne podejścia - ich dobór zależy od rodzaju trudności i indywidualnych potrzeb:

Terapia psychodynamiczna

Pomaga zrozumieć źródła wzorców zachowań, relacyjnych i emocjonalnych. Wzmacnia świadomość siebie i zmienia głęboko zakorzenione schematy.

Terapia schematów

Skupia się na schematach emocjonalnych, takich jak: opuszczenie, deprywacja emocjonalna, surowy krytyk, zależność. Pomaga je rozpoznać i uczyć się bardziej wspierających reakcji.

DBT (dialektyczno-behawioralna)

Rekomendowana szczególnie przy borderline (BPD). Uczy regulacji emocji, stabilizacji nastroju i radzenia sobie z kryzysami.

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Pomaga uczyć się nowych reakcji i zmieniać destrukcyjne wzorce myślenia.

Terapia integracyjna / humanistyczna

Wspiera w budowaniu samoakceptacji, zdrowego poczucia własnej wartości i autentyczności.

Zaburzenia osobowości: terapia może pomóc

Zaburzenia osobowości wpływają na to, jak przeżywamy emocje, wchodzimy w relacje i radzimy sobie w codzienności, dlatego tak często odciskają ślad nie tylko na osobie, która ich doświadcza, ale również na jej partnerach, dzieciach i bliskich.

To nie jest „czyjaś wina”, nie jest też czymś, co trzeba dźwigać samotnie. Wiele osób przez lata żyje z poczuciem, że „coś jest z nimi nie tak”, że reagują „za mocno”, „za słabo”, „inaczej”. W rzeczywistości to tylko utrwalone wzorce, których można się uczyć, rozumieć i zmieniać - krok po kroku.

Psychoterapia online daje przestrzeń, w której te schematy można zobaczyć, nazwać i zastąpić bardziej wspierającymi sposobami działania. Poza tym, praca z terapeutą wspiera w budowaniu samoakceptacji, zdrowego poczucia własnej wartości i autentyczności.

To proces, który nie tylko przynosi ulgę, ale pozwala odbudować relacje, poczucie wartości i stabilność wewnętrzną.

Nie musisz przechodzić przez to sam/a!

Możesz zacząć tam, gdzie jesteś - we własnym tempie, z kimś, kto Cię wysłucha, wesprze i przeprowadzi przez ten proces bezpiecznie.

Nie masz doświadczenia terapii? Sprawdź, czego możesz spodziewać się po pierwszej sesji.