Nastolatki także mogą zmagać się z problemami ze zdrowiem psychicznym. Jak je rozwiązać?

Lektura tego artykułu jest już dobrym pierwszym krokiem. Dowiedz się więcej na temat zdrowia psychicznego dzieci i sprawdź, jak pomóc im przezwyciężyć kryzysy!

Problemy ze zdrowiem psychicznym wśród dzieci i młodzieży – niepokojące statystyki

Coraz więcej polskich dzieci i nastolatków zmaga się z problemami natury zdrowia psychicznego. Jak możemy przeczytać w raporcie „Dzieci się liczą 2022 - Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży” Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę: W ostatnich latach rośnie liczba dzieci i młodzieży objętych pomocą specjalistyczną ze względu na zaburzenia psychiczne. W 2020 r. z takiej pomocy korzystało ponad 170 tys. osób do 18 r.ż., z których ponad 57% stanowili chłopcy.

Najmłodsi stawiają czoła wyzwaniom, których my, jako rodzice, jeszcze tak bardzo nie znamy. Wywierana jest na nie presja za pośrednictwem mediów społecznościowych, a lęk klimatyczny i strach przed wojną stają się coraz bardziej powszechne.

Oczywiście, wychowywanie ma ogromny wpływ na młodego człowieka, ale jest więcej elementów układanki zdrowia psychicznego dzieci. Kryzysy nie muszą więc oznaczać, że jako rodzice zawodzimy.

Zmiany psychiczne w okresie dojrzewania mogą niepokoić

Być może zastanawiasz się, czy to okres dojrzewania winny jest zmianom w kondycji psychicznej Twojego dziecka. Okres dojrzewania to wyzwanie dla zdrowia psychicznego. Dzieci próbują się odnaleźć i zdefiniować. Nie jest to jednak łatwe, ponieważ ich uczucia i nastroje zmieniają się dość szybko i to często z powodu hormonów.

Nastolatki znajdują się w szczególnej sytuacji – gdzieś pomiędzy dorosłością a dzieciństwem. Nadal zależą od Ciebie i podążają za swoimi autorytetami. Jednak z drugiej strony wymaga się już od nich dojrzałego myślenia i często czują się (psychicznie) samowystarczalne. Jest to rodzaj konfliktu ról, który może przynieść trudności.

Dlatego takie zjawiska w okresie dojrzewania są całkowicie naturalne:

• Zmiany nastroju – jeśli nie są długotrwałe.
• Pragnienie poszanowania prywatności – więcej przestrzeni i czasu w samotności.
• Eksperymentowanie z tożsamością – zmiany w wyglądzie, zainteresowaniach lub nowe grupy przyjaciół.
• Konflikty z rodzicami – sporadyczne kłótnie i nieporozumienia są normalne.

Wiemy, że dla rodziców dojrzewanie nastolatka nie jest łatwym czasem. Czasami może się wydawać, że mamy w domu niestabilne emocjonalnie dziecko. Jednak dopóki napady złości lub płacz nie pojawiają się w sposób całkowicie nieprzewidywalny, a dziecko jest w stanie przezwyciężyć epizod emocjonalny, prawdopodobnie wszystko jest w porządku. Staraj się unikać etykietowania i negatywnego komentowania zmiennych nastrojów dziecka.

Skąd wiedzieć, że dziecko ma problem związany ze zdrowiem psychicznym?

A gdzie leży granica między naturalnym zachowaniem nastolatka a tym, co powinno nas zaniepokoić? Każde dziecko jest inne, więc warto unikać generalizowania. Ty znasz swoje dziecko najlepiej, więc zaufaj swojemu przeczuciu. Jeśli czujesz, że coś jest nie tak, że ma trudności lub nagle zachowuje się inaczej, prawdopodobnie masz rację.

Na co warto zwracać szczególną uwagę?

• Dziecko wycofuje się w głąb siebie - unika kontaktu z Tobą i rówieśnikami. Nie ma chęci komunikowania się z kimkolwiek, nie potrafi nawiązywać relacji w grupie.
• Unika rozmów na konkretne, wspólne tematy (np. szkoła, przyjaciele) – może to oznaczać, że ma problem w tych kwestiach.
• Dziecko jest smutne, pozbawione energii, zainteresowania i entuzjazmu – nie cieszy go to, co kiedyś.
• Często odczuwa strach i obawy – nieproporcjonalne do sytuacji. Na przykład strach przed przyszłością, strach przed miejscami z większą liczbą ludzi itp.
• Źle sypia przez długi czas – ma złe sny, nie może spać, budzi się w nocy, lunatykuje.
• Problemy z jedzeniem – nagle nie chce jeść, unika jedzenia, odmawia jedzenia z Tobą.
• Dziecko jest bardziej nerwowe niż kiedyś – ogólnie lub przed konkretną sytuacją.
• Niepokojące objawy fizyczne – duże wahania wagi, częste bóle brzucha bez wyraźnej przyczyny, wypadanie włosów itp.
• Agresja – dziecko wdaje się w bójki lub nawet je wszczyna, jest niegrzeczne wobec nauczycieli, a nawet wobec Ciebie.
• Dziecko wyrządza sobie krzywdę fizyczną lub mówi o tym, że ma takie plany.
• Stopnie w szkole nagle się pogorszyły – dziecko nie może się skoncentrować, ma trudności z uczeniem się nowych rzeczy.
• Dziecko nie potrafi przystosować się do zmian – nawet małe zmiany bardzo je denerwują.

Jak zacząć rozmowę o kondycji psychicznej?

Nawet jeśli nie masz pewności, czy dzieje się coś poważnego, rozmowa z dzieckiem zawsze będzie dobrym pomysłem. Pokaż swojemu dziecku, jak ważna jest rozmowa o swoich uczuciach, by nie czuło oporu w proszeniu o pomoc.

Ale jak otworzyć taki temat w tym delikatnym okresie, aby nastolatek cię wysłuchał i nie odebrał tego jako atak?

Najpierw sprawdźmy, jakich trzech rzeczy warto unikać, by nie zamknąć nastolatka w sobie jeszcze bardziej:

1. Staraj się nie prawić kazań – unikaj moralizowania i krytycyzmu.
2. Nie umniejszaj wagi jego uczuć – nawet jeśli dla Ciebie problemy wyglądają na trywialne.
3. Nie naciskaj – nie wymagaj natychmiastowych odpowiedzi. Dzieci czasami potrzebują czasu na przetworzenie i wyrażenie swoich uczuć. Po prostu daj im znać, że jesteś do ich dyspozycji, gdy będą gotowe porozmawiać.

Okaż swoje zainteresowanie, troskę i chęć pomocy. Wybierz dobry moment na rozmowę, gdy dziecko jest spokojne i jesteście sami. Możesz zacząć od:

• „Wygląda na to, że nie czujesz się ostatnio najlepiej. Chcesz o tym porozmawiać? Chciałabym/Chciałbym Ci pomóc.”
• „Ja w Twoim wieku czasami (np. czułam/czułem się strasznie samotny). Czy kiedykolwiek się tak czułaś/czułeś?”
• „Zauważyłamm/Zauważyłem, że ostatnio (np. nie wychodzisz z dziewczynami). Czy coś się stało? Chcesz o tym porozmawiać?”

Już nastoletnie dzieci mogą uczęszczać na psychoterapię

Psychoterapia jest doskonałym narzędziem do radzenia sobie z lękiem, depresją, z niezrozumiałymi dla nas emocjami, a także doświadczeniem przemocy, samookaleczaniem lub zaburzeniami odżywiania.

W Hedepy możesz dołączyć do sesji online, co umożliwia korzystanie z pomocy specjalisty z dowolnego miejsca i o dowolnym czasie.

Jeśli zdecydujesz się zasugerować terapię swojemu dzieckiu, sprawdź wskazówki w naszym artykule o tym, jak pomóc komuś bliskiemu rozpocząć terapię.