Niebezpieczny gaslighting: nie pozwól, aby manipulacje psychiczne cię pokonały

Brzmi znajomo? Zwróć uwagę na takie momenty i zachowania. Być może ktoś manipuluje tobą za pomocą jednej z najbardziej podstępnych form manipulacji zwanej-gaslightingiem. Przyjrzyjmy się, jak rozpoznać tę manipulację w związku i jak z nią walczyć.

Czym jest gaslighting?

Gaslighting to forma manipulacji psychologicznej i znęcania się emocjonalnego, podczas której manipulator próbuje zmienić Twoje postrzeganie rzeczywistości. Próbuje  cię przekonać, że twoje własne wspomnienia lub uczucia nie są prawdziwe ani ważne. Twierdzi, że wyobrażasz sobie różne rzeczy, jesteś nadwrażliwy, wyolbrzymiasz lub że rzeczy potoczyły się zupełnie inaczej. Wielokrotnie zaprzecza temu, co się wydarzyło, próbuje zmylić, zaprzeczyć, kłamać i poniżać.

Gaslighting może zacząć się subtelnie, ale stopniowo doprowadzi cię do punktu, w którym zadasz sobie pytanie, czy w ogóle jesteś normalny. To nie tylko zwykłe kłamstwa, ale systematyczne i często celowe zniekształcanie rzeczywistości. Dlatego gaslighting ma zazwyczaj charakter długoterminowy. A to jeszcze bardziej utrudnia dostrzeżenie problemu.

Gaslighting nie ma dosłownego tłumaczenia w Polsce i w naszym języku. Ale jego nazwa ma ciekawe pochodzenie. Wywodzi się z thrillera filmowego Gaslight z lat 40. XX wieku. W nim mężczyzna próbuje przekonać żonę, że oszalała, aby umieścić ją w ośrodku psychiatrycznym i odebrać jej majątek. Jedną z jego taktyk manipulacji jest przyciemnianie świateł gazowych w domu. Następnie przekonuje żonę, że nie są przyćmione. Czyniąc to, próbuje podważyć jej pewność siebie w tym, co postrzega, i prowadzi ją do wniosku, że postradała zmysły.

Jaki jest tak naprawdę cel manipulatora? I czemu to robi?

Manipulatorzy próbują zdobyć nad tobą władzę. Zwykle mają niską samoocenę i w ten sposób rekompensują sobie własne braki. Chcą cię kontrolować i mieć nad tobą kontrolę. Aby zbudować własne poczucie własnej wartości, aby poczuć się silniejszymi. Bardzo często takie osoby cierpią na zaburzenia osobowości, takie jak narcyzm.

Najczęściej różnorodne formy manipulacji występują w  związku partnerskim, ale celem mogą być także inni członkowie rodziny, podwładni lub współpracownicy w pracy.

Dzięki mediom społecznościowym gaslighting zostało wykorzystane na jeszcze większą skalę i może być formą kontroli mas. Jego narzędziami stały się teorie spiskowe, fałszywe wiadomości  (tzw.: fake newsy) i trolling internetowy. Ale dzisiaj będziemy trzymać się gaslightingu jako formy manipulacji w relacjach osobistych, ponieważ masz moc samodzielnego wpływania na nie.

Jak mogę rozpoznać gaslighting?

Im dłużej jesteś narażony na działanie gaslightingu, tym staje się ono trudniejsze do rozpoznania. Manipulator próbuje podważyć Twoją percepcję i pewność siebie. Często zaczynasz szukać winy w sobie. Uważasz, że reagujesz przesadnie, że to się nie wydarzyło w ten sposób lub że zasługujesz na takie traktowanie. Zaczynasz w siebie wątpić.

Manipulator często próbuje Cię przekonać, że mu na Tobie zależy i chce Ci pomóc. To sprawia, że ​​wszystko staje się jeszcze bardziej skomplikowane.

Oto znaki ostrzegawcze, po których można rozpoznać gaslighting:

• Kiedy się kłócicie z partnerem doprowadza cię to zawsze do wniosku, że może nie zapamiętałeś czegoś właściwie, po kłótni masz lawinę myśli “jak było” 
• Często przepraszasz za coś, bo czujesz się źle. Ale tak naprawdę nie wiesz za co, 
• Masz coraz większe trudności z samodzielnym podejmowaniem nawet drobnych decyzji. Twoja pewność siebie zostaje podważona i możesz nawet nie rozpoznać siebie. Czujesz się niekompetentny.

5 przykładów zachowania i manipulacji gaslightingu:

Ale spójrzmy na to bardziej szczegółowo, aby mieć pewność. Oto typy stwierdzeń, których lubią używać manipulatorzy.

Kwestionowanie twoich wspomnień:

• „To się nigdy nie wydarzyło/ stało“
• „Nie wiem o czym mówisz“
• „Nigdy tego / czegoś takiego nie powiedziałem/am“

Deprecjonowanie Twoich emocji

• „Nie bierz tego tak serio.“
• „Przesadzasz.“

Zmiana tematu, kiedy chcesz poruszyć temat swoich emocji

• „Dobra daj spokój. Lepiej powiedz mi …“
• „Nie psuj nam dnia. Może pogadajmy o czym przyjemniejszym…“

Obwinianie Cię

• „To ty jesteś przewrażliwony/a.“
• „Powinnaś/Powinieneś zastanowić się lepiej nad swoim zachowaniem, zamiast

Zaprzeczanie rzeczywistości

• „To tylko twoja wyobraźnia“
• „Bez sensu to jest. Jak na to wpadłeś/aś?“

Gaslighting może występować także w pracy

To może wyglądać na przykład tak, że menedżer obwinia Ciebie lub Twój zespół za nieudany projekt. Jeśli sprzeciwiasz się temu, ponieważ decyzja należała do niego, może odpowiedzieć, że źle zrozumiałeś jego rolę w projekcie lub że tak nie było.

Innym przykładem może być sytuacja, gdy ktoś nie wysyła Ci zaproszenia na spotkanie, a potem zastanawia się, dlaczego się nie pojawiłeś. Nie przyznają się, że nie wysłali Ci zaproszenia i nie będą Cię winić. Są pewni, że to przeoczyłeś.

Jak odpowiedzieć na taką formę manipulacji?

Pierwszą rzeczą do zapamiętania jest to, że nie jesteś wszystkiemu winien. Twoje uczucia są w porządku i na swoim miejscu. Zaufaj im i zaufaj sobie. Jeśli czujesz, że coś jest nie tak, prawdopodobnie tak jest.

Główną obroną przed gaslightingiem i wszelkimi innymi rodzajami manipulacji jest pewność siebie, asertywność i wyznaczanie granic. Ale w poważniejszych sytuacjach trzeba pójść dalej, aby się bronić.

Konkretne rady i kroki, które pomogą ci osłabić manipulatora:

• Nie pozwól mu umniejszać Twoich uczuć – jeśli manipulator powie Ci, że jesteś zbyt wrażliwa lub reagujesz przesadnie, odpowiedz śmiało: „Nie mów mi, jak mam się czuć. Tak właśnie się teraz czuję i nie podoba mi się Twoje zachowanie.”
• Broń swojej wersji/ wspomnień – nie pozwól mu wmówić, że coś wydarzyło się inaczej, niż było w rzeczywistości. Możesz powiedzieć: „Wiem, co widziałem/am i jestem tego w 100% pewien”.
• Dokumentuj wydarzenia – jeśli on lub ona zawsze się z tobą kłóci, i twierdzi że rzeczy potoczyły się inaczej, zacznij je dokumentować. Zapisuj takie sytuacje lub nagraj to od razu, jeśli możesz.
• Włącz innych – Opisz swoje przeżycia bliskim. Jeśli jest to problem w pracy, zapytaj kolegów. Otrzymasz inną obiektywną perspektywę i może się okazać, że widzą to w ten sam sposób.
• Nie graj w tą grę – Ustal mocne granice i komunikuj je spokojnie i wyraźnie. Jeśli się ich nie trzyma. Możesz na przykład powiedzieć: „Jeśli nadal będziesz rzucał oskarżenia, nie będę już z tobą dyskutować na ten temat”.
• Unikaj izolacji – w ciężkich przypadkach osoba z relacji może próbować odizolować Cię od innych, aby ułatwić sobie kontrolę nad Tobą. Nie pozwól, aby stanął/ęła  między tobą a twoją rodziną lub przyjaciółmi. Jeśli on lub ona zgłasza jakieś roszczenia na ich temat, sprawdź to.

Nie bądź w tym sam

Zmierzenie się z gaslightingiem jest naprawdę wyzwaniem. Może dojść do przemocy psychicznej. Zaufaj bliskim i rozważ skorzystanie z profesjonalnej pomocy terapeuty. Ważne jest, aby porozmawiać o swoich uczuciach i uzyskać perspektywę z zewnątrz. Terapeuta może pomóc Ci spojrzeć na sytuację z trzeźwej i bezstronnej perspektywy. Doradzi Ci, jak możesz się bronić w określonych sytuacjach i pomoże Ci odłączyć się od manipulatora.

W Hedepy mamy ponad 50 zweryfikowanych psychoterapeutów, a sesję możesz odbyć już w kilka dni – online, z dowolnego miejsca, w którym czujesz się bezpiecznie. Dowiedz się jak działa psychoterapia online i umów się na wizytę za pomocą kilku kliknięć.

Zasługujesz na związek, w którym czujesz bezwarunkową miłość, szacunek i zrozumienie. Terapia pomoże Ci zerwać z takimi zachowaniami, które ci szkodzą.